Ε' ΕΝΟΤΗΤΑ

ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ

Τα κύρια ονόματα γράφονται πάντα με κεφαλαίο.

Κύρια ονόματα είναι:

Α. Τα ονόματα των ανθρώπων: Ανδρέας,  Νίκος,  Μαίρη κτλ.

Β. Τα ονόματα πόλεων, χωρών, βουνών, νησιών,  ποταμών κ.ά: Ελλάδα, Αλεξανδρούπολη, Σμόλικας,  Άραχθος, Κρήτη κτλ.

Γ. Τα ονόματα ημερών, μηνών, εορτών: Δευτέρα, Μάιος,  Πάσχα κτλ.

Δ. Τα ονόματα των οδών και των πλατειών: οδός Πάρνηθος, πλατεία Ομονοίας.

Ε. Οι υπηρεσίες και οι οργανισμοί: Υπουργείο Παιδείας.

ΣΤ.  Οι τίτλοι των βιβλίων: Το μάθημα της Γλώσσας.

Ζ. Τα ονόματα των μνημείων: Ακρόπολη.

ΠΡΟΣΟΧΗ!

Με μικρό γράφονται τα επίθετα που παράγονται από κύρια ονόματα: Ελλάδα – Έλληνας – ελληνικός.

Είμαστε υπεύθυνοι καταναλωτές όταν:

α) Αγοράζουμε αυτά που έχουμε πραγματικά ανάγκη.

β) Προσέχουμε τις παγίδες – υπερβολές της διαφήμισης.

γ) Καλή αγορά είναι η σχέση τιμής – ποιότητας του προϊόντος.

δ) Προσέχουμε τα μικρά γράμματα.

ε) Κάνουμε έρευνα αγοράς.

στ) Αν δεν βιαζόμαστε, να περιμένουμε τις εκπτώσεις ή τις προσφορές.

ζ) Διαβάζουμε τα συστατικά και την ημερομηνία λήξης του προϊόντος.

η) Κοιτάμε να είναι φιλικό προς το περιβάλλον.

ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΟΜΟΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ

ββ: Σάββατο,  Σάββας.

κκ:  εκκλησία,  κόκκινο,  κόκκος,   λάκκος,  εκκαθάριση.

λλ:  άλλος,  αλλαγή,  αγαλλίαση,  αλληλεγγύη,  παράλληλο,  άμιλλα,  φύλλο,  μάλλον,  Ελλάδα,  Έλλη,   κάλλος(ομορφιά),  υπάλληλος,  μέταλλο,  κρύσταλλο, μαλλί  κ.ά.

Με –λλ- γράφονται οι σύνθετες λέξεις με συν+λ: σύλλογος,  συλλαβή,  συλλαλητήριο κ.ά.

μμ:  Οι μετοχές των ρημάτων με χαρακτήρα π,β, φ, πτ: γραμμένος,  ραμμένος,  καλυμμένος,  βαμμένος κ.ά.

Τα ουδέτερα ουσιαστικά που προέρχονται από ρήματα με χαρακτήρα π,β,φ,πτ: γράμμα, ράμμα,  βάμμα,  κάλυμμα,  διάλειμμα, κόμμα κ.ά.

άμμος,  αμμωνία, δίλημμα,  κομμωτήριο, κομμάτι,  κρεμμύδι,  πλημμύρα κ.ά.

νν:  γενναίος,  γέννηση,  εννιά,  συνεννοούμαι,  σύννεφο,  τύραννος κ.ά.

ππ:  ιππότης,  παππούς,  Φίλιππος,  ιππόδρομος κ.ά.

ρρ:  θάρρος,  επίρρημα,  αμφίρροπος,  ανάρρωση,  καταρράχτης,  αντίρρηση, άρρωστος,  διαρροή,  μεταρρύθμιση,  παλίρροια,   παρρησία(περηφάνια), αιμορραγία,  απορρίμματα,  ετοιμόρροπος, ιδιόρρυθμος,  ισορροπία κ.ά.

σσ:  1.  θάλασσα,  γλώσσα,  βύσσινο,  κισσός,  κολοσσός,  κυπαρίσσι,  λύσσα,  νάρκισσος(ωραιοπαθής),  νεοσσός,   περισσότερο,  τέσσερα, πίσσα κ.ά.

2.  Κάθε σύνθετη λέξη με συν+σ: σύσσωμος,  συσσίτιο,  συσσωρευτής κ.ά.

3.  Τα θηλυκά ουσιαστικά σε –ισσα: βασίλισσα, μάγισσα, πριγκίπισσα, μέλισσα κ.ά.

ττ:  Αττική,  ελάττωμα,  κύτταρο,  περιττός,  Λυκαβηττός,  Υμηττός κ.ά.

γγ:  Άγγελος,  βεγγαλικό,  Ευαγγέλιο,  ίλιγγος,  παλιγγενεσία(ξαναγέννημα) , φεγγάρι,  αγγούρι,  Μεσολόγγι κ.ά.

Οι σύνθετες λέξεις με συν+γ: συγγραφέας, συγγνώμη,  συγγενής κ.ά.

Οι σύνθετες λέξεις με εν+γ: έγγαμος,  εγγόνι,  έγγραφο,  εγγειοβελτιωτικό έργο.

Μαθαίνω καινούριες λέξεις

Ο μαθητής που αλλάζει σχολείο: μετεγγραφή.

Ο αθλητής που αλλάζει ομάδα: μεταγραφή.

Ο υπάλληλος που αλλάζει τόπο εργασίας: μετάθεση.

Η μεταφορά του κρατούμενου: μεταγωγή.

Η περισυλλογή των καρπών από το χωράφι: συγκομιδή.

Ο υπάλληλος που καταλαμβάνει υψηλότερη θέση: προαγωγή.

Το χαλάκι που σκουπίζουμε τα πόδια: ποδόμακτρο.

Το μαντιλάκι που σκουπίζουμε τη μύτη: ρινόμακτρο.

Η μεταφορά του ασθενή:  διακομιδή.

Η ομπρέλα: αλεξιβρόχιο.

αυτόπτης: αυτός που είδε το γεγονός με τα μάτια του

αυτήκοος: αυτός που το άκουσε ο ίδιος

προσγείωση: το αεροπλάνο κατεβαίνει στην ξηρά

προσθαλάσσωση: το αεροπλάνο κατεβαίνει στη θάλασσα

προσνήωση: το αεροπλάνο προσγειώνεται σε πλοίο

Μες  ή μέσ’

μέσα από  γράφεται   μέσ’από

μέσα στο γράφεται  μες  στο

ΚΑΝΟΝΑΣ:

-Θα βάζουμε μέσ’  όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν.

     -Θα βάζουμε μες  όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από σύμφωνο.

ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

1.  Έκθλιψη

από όλα = απ’ όλα

μέσα από = μέσ’ από

2.  Αφαίρεση

πού είσαι = πού  ‘σαι

το ένα = το ‘να

3.  Αποκοπή

από το = απ’ το

μέσα στο = μες στο

ΚΑΝΟΝΑΣ: Στην Έκθλιψη φεύγει το τελευταίο γράμμα από την πρώτη λέξη. Στην Αφαίρεση φεύγει το πρώτο γράμμα από τη δεύτερη λέξη. Στην Αποκοπή φεύγει το τελευταίο γράμμα από την πρώτη λέξη όταν η επόμενη αρχίζει από σύμφωνο.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Μεταβατικά  λέμε τα ρήματα που χρειάζονται Αντικείμενο για να ολοκληρωθεί η πρόταση.

Π.Χ Η γάτα έσβησε τη φωτιά.

Αμετάβατα  λέμε τα ρήματα που δεν χρειάζονται Αντικείμενο.

Π.χ.  Η γάτα κοιμάται.

ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΚΑΙ ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΉΜΑΤΑ

Μονόπτωτα λέμε τα ρήματα που χρειάζονται μόνο ένα Αντικείμενο.

Π.χ.  Ο κ. Ντίνος έστειλε μια κάρτα.

Δίπτωτα  τα ρήματα που χρειάζονται δύο Αντικείμενα.

Π.χ. Η Σόνια του έδειξε τη φωτιά. (Το «του» είναι έμμεσο αντικείμενο και «τη φωτιά» είναι άμεσο αντικείμενο.)

Τα έμμεσο αντικείμενο το βρίσκουμε με την ερώτηση ‘σε ποιον;’

Το άμεσο αντικείμενο το βρίσκουμε με την ερώτηση «Τι;» και το ρήμα και συντάσσεται σε πτώση Αιτιατική, ενώ το έμμεσο αντικείμενο σε πτώση Γενική.

ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ – ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Κατηγορούμενο είναι το ουσιαστικό ή το επίθετο που χαρακτηρίζει το Υποκείμενο.

Π.χ. Η Σόνια είναι μετριόφρων.

Το επίθετο ‘μετριόφρων’ είναι Κατηγορούμενο γιατί χαρακτηρίζει το Υποκείμενο.

Συνδετικά  λέμε τα ρήματα που συνδέουν το Υποκείμενο με το Κατηγορούμενο. Τέτοια ρήματα συνήθως είναι: είμαι(είναι), γίνομαι,  φαίνομαι,  εμφανίζομαι,  πάω για,  λέγομαι,  ονομάζομαι,  θεωρούμαι, παρουσιάζομαι, διορίζομαι κ.ά.

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο γ’ πρόσωπο του ενικού και δεν έχουν Υποκείμενο κάποιο πρόσωπο ή αντωνυμία αλλά ολόκληρη πρόταση, τα λέμε απρόσωπα.

Απρόσωπα ρήματα είναι:

1. Τα ρήματα που φανερώνουν φυσικά φαινόμενα: βρέχει,  χιονίζει, αστράφτει,  χαράζει,  ξημερώνει,  φυσά,  χειμωνιάζει κ.ά.

2.  Τα ρήματα: υπάρχει,  πρέπει, πρόκειται,  συμφέρει,  απαγορεύεται,  κοντεύει, χρειάζεται, επιτρέπεται, γίνεται, μπορεί κ.ά. 

Μια πρόταση μπορεί να έχει:

α) Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο (άμεσο ή και έμμεσο)

β) Υποκείμενο – Ρήμα – Κατηγορούμενο

γ) Υποκείμενο – Ρήμα – Ποιητικό Αίτιο

Μετατρέπω ρηματικές φράσεις σε ονοματικές

(Μας χρειάζεται να φτιάχνουμε τίτλους)

Ρήματα	Ουσιαστικά
καθαρίζω	καθάρισμα
στρώνω	στρώσιμο
ισοπεδώνω	ισοπέδωση

Παραδείγματα:

Διαβάζω τα μαθήματα. (Ρηματική φράση)

Το διάβασμα των μαθημάτων.(Ονοματική φράση)

Σκάβω το χωράφι. (Ρηματική φράση)

Το σκάψιμο του χωραφιού. (Ονοματική φράση)

Σκύβω το κεφάλι. (Ρηματική φράση)

Το σκύψιμο του κεφαλιού. (Ονοματική φράση)

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΠΕΖΟΥ ΛΟΓΟΥ

Διήγημα: Φανταστική ιστοριούλα. Έχει λίγους ήρωες και είναι μικρό σε έκταση.

Νουβέλα: Είναι μεγαλύτερη από το διήγημα και έχει λίγους πρωταγωνιστές.

Μυθιστόρημα: Έχει μεγάλη έκταση και πολλούς πρωταγωνιστές.

Δοκίμιο: Διαπραγματεύεται κάποιο επιστημονικό θέμα.